Ideja pokretanja biznisa želja je ili težnja velikog procenta radnih ljudi u Republici Srpskoj. Pitanje toga da li će ona ostati samo želja, postati težnja ili će se, u krajnjem (i najboljem) slučaju, ostvariti u formi onoga što nazivamo “privrednom djelatnošću” zavisi od mnogo faktora.
U moru tih faktora, specifičnih i drugačijih za svakoga od nas, postoje neki koji su nam svima zajednički, i – nisu tako dobri. To su loša informisanost i strah od administrativnih peripetija. Iz ugla grupe prijatelja, koja je sa “nulte” tačke, sa Kafkinim strahom u kostima krenula na ovaj put, a koja danas iza imena biznisa, smišljenog za kafanskim stolom, ponosno nosi taj famozni “d.o.o.”, ovim tekstom ćemo pokušati raspetljati čvorove, pojasniti procese i, u krajnjoj liniji, pokušati pomoći nekome od vas da uspješno pokrene i registruje svoj biznis.
Pri registraciji firme u Republici Srpskoj, najčešće biramo između dvije opcije: društvo sa ograničenom odgovornošću (D.O.O.) ili samostalni preduzetnik (S.P.). Razlike su velike, i vrlo ih je bitno znati.
Društvo sa ograničenom odgovornošću je jedna od vrsta privrednih društava, definisanih Zakonom o privrednim društvima Republike Srpske. U pravnom smislu, D.O.O. je pravno lice, a odgovornost osnivača za obaveze D.O.O. je samo do visine osnivačkog uloga. Sa druge strane, S.P. je fizičko lice koje obavlja jednu od preduzetničkih djelatnosti definisanu Uredbom o preduzetničkim djelatnostima objavljenom u Službenom glasniku Republike Srpske, a odgovornost za obaveze iz poslovanja snosi cjelokupnom svojom imovinom. Što se ostalih razlika tiče, većinom se svode na sljedeće – takse, neki porezi, troškovi za promjene registracije, te troškovi zatvaranja su za S.P. daleko manji nego za D.O.O., dok D.O.O. ima širi dijapazon djelatnosti kojima se može baviti.
Registracija društva sa ograničenom odgovornošću (D.O.O.)
Pri osnivanju D.O.O. postoje dva scenarija. Najjednostavniji oblik registracije predstavlja situacija u kojoj jedno lice, kao osnivač, registruje D.O.O. sa osnivačkim ulogom od 1 KM. Ukoliko društvo ima više od jednog osnivača, ili je osnivački ulog veći od 1 KM, postoje određene razlike u obradi neophodne dokumentacije. No, krenimo redom.
Prva stanica je notarska kancelarija, u kojoj treba dobiti sljedeće dokumente:
- Odluka o osnivanju/ Ugovor o osnivanju – u slučaju jednočlanog d.o.o. sa ulogom od 1 KM, osnivač sam ili pomoću advokata sačinjava Odluku, a obavezna je samo notarska ovjera potpisa osnivača. U slučaju kada društvo ima više osnivača, potrebno je da notar sačini ovaj dokument, koji tada postaje Ugovor o osnivanju, uz cjelokupnu notarsku obradu. Ukupni troškovi kreću se između 4 KM, koliko je sama ovjera jednog potpisa, do nekih 300 KM, koliko u prosjeku iznosi notarska obrada ovog dokumenta.
- Odluka o imenovanju lica ovlaštenog za zastupanje – direktora – po istom pravilu, za jednočlani d.o.o. osnivač sačinjava i potpisuje dokument kojim imenuje direktora društva, a potpis ovjerava notar, i naplaćuje ovjeru potpisa. U drugom scenariju, notar sačinjava i notarski obrađuje ovaj dokument.
- Izjava o prihvatanju dužnosti direktora – ovjerena kod notara ili u opštini, sačinjena i notarski obrađena za društvo sa više članova ili ulogom većim od 1 KM
- OP obrazac – obrazac ovjerenih potpisa lica ovlaštenih za zastupanje, ovjeren kod notara ili u opštini
Kada su svi navedeni dokumenti prikupljeni i ovjereni od strane notara (ili opštine, u nekim slučajevima), potrebno je još pribaviti:
- Ovjerene kopije ličnih karata osnivača i direktora – ovjerene u opštini ili od strane notara, sa taksom od 2 KM po listu/ovjeri
- Potvrdu o mjestu prebivališta za osnivača/e i direktora – dobija se u CIPS-u, uz taksu od 10 KM po potvrdi
- Poresko uvjerenje za osnivača/e – dokaz da osnivači nemaju poreskih dugovanja, dobija se u Poreskoj upravi, uz taksu od 10 KM po uvjerenju
- Potvrdu banke o uplati osnivačkog uloga – uplata osnivačkog uloga vrši se na privremeni račun, a u slučaju da društvo ima više osnivača, iznosi dijelova uloga unaprijed su definisani Ugovorom o osnivanju društva
- Prijavu za registraciju poslovnih subjekata – preuzima se na sajtu APIF-a i elektronski popunjava
Kada su svi dokumenti koje smo naveli prikupljeni, potrebno ih je predati u APIF (Agencija za posredničke, informatičke i finansijske usluge), koji će, potom, od Poreske uprave pribaviti JIB (jedinstveni identifikacioni broj) novog poslovnog subjekta, te sve zajedno proslijediti Okružnom privrednom sudu. Pri predavanju prijave, APIF-u se plaća naknada u iznosu od 35 KM.
U roku od dva dana po prijemu dokumentacije od APIF-a, Okružni privredni sud je dužan da donese odluku o upisu društva u sudski registar, te, ako je sve u redu, izda Rješenje o registraciji.
Ovom prilikom potrebno je platiti taksu za objavu Rješenja u Službenom glasniku, koja je obično između 20 i 50 KM.
Nakon dobijenog Rješenja o registraciji iz suda, izrađuje se pečat, a zatim se podnosi zahtjev za Potvrdu o dobijenom JIB-u Poreskoj upravi.
Posljednji korak dešava se u banci. Sve gore navedene dokumente potrebno je predati u banku za otvaranje žiro računa, te predati zahtjev za prebacivanje osnivačkog kapitala na žiro račun firme.
Treba imati na umu da je navedeni scenario prevashodno namijenjen onima koji planiraju prvi put pokrenuti sopstveni biznis, te je, u neku ruku, pojednostavljen. Ovoga puta se nismo dotakli scenarija u kojem, npr. osnivači kao ulog daju neku imovinu ili u kojem se osniva društvo za koje se procjenjuje da će automatski imati više od 50 000 KM godišnjeg prometa, te, samim tim biti obavezno ući u sistem PDV-a. Ukoliko bude potrebe, “komplikovanijim” scenarijima ćemo se pozabaviti u sljedećem blog postu.
Registracija samostalnog preduzetnika (S.P.)
Rješenje o registraciji samostalnog preduzetnika donosi odjeljenje za privredu grada ili opštine, tzv. registracioni organ, a na osnovu sljedeće dokumentacije:
- Popunjen obrazac za registraciju preduzetnika SP-1 – može se preuzeti u zgradi Gradske uprave, ili elektronski
- Ovjerena kopija lične karte – ovjerava se u opštini, uz taksu od 2 KM
- Uvjerenje osnovnog suda – kojim se dokazuje da fizičkom licu nije izrečena pravosnažna zabrana obavljanja tražene djelatnosti
- Uvjerenje Poreske uprave Republike Srpske – kojim se dokazuje da fizičko lice nema neizmirenih poreskih obaveza
- Ugovor o osnivanju ortačke radnje – samo ukoliko su osnivači dva ili više fizičkih lica, sačinjava se i ovjerava kod notara, uz notarsku obradu
- Dokaz o uplati takse za registraciju osnivanja preduzetnika – iznosi maksimalno 30 KM
Nakon davanja navedenih dokumenata na uvid, registracioni organ je dužan da u roku od dva dana donese rješenje o registraciji preduzetnika, ukoliko je sva dokumentacija ispravna.
Po prijemu rješenja ono se prilaže za izradu pečata, koja košta između 20 i 50 KM.
U roku od pet dana od dana izdavanja rješenja, preduzetnik je dužan da podnese prijavu poreskog obveznika i/ili obveznika uplate doprinosa u Poreskoj upravi, a tom prilikom potrebno je dostaviti:
- Popunjen obrazac prijave P2 – preuzima se u Poreskoj upravi ili elektronski
- Rješenje o registraciji preduzetnika
- Ovjerena kopija lične karte
- Ugovor o vođenju poslovnih knjiga – ako preduzetnik sam ne vodi poslovne knjige
Posljednji korak je, ponovo, u banci. Žiro račun se otvara na osnovu sljedećih dokumenata:
- Rješenje o registraciji preduzetnika
- Karton deponovanih potpisa lica ovlaštenih za potpisivanje naloga – dobija se u banci
- Potvrda o registraciji poreskog obveznika
Bilo da se odlučite za D.O.O. ili S.P., ukoliko sve gore navedene korake obavite ispravno, proces registracije vaše privredne djelatnosti je završen. Koraci koji su vam preostali do početka poslovanja su fiskalizacija i eventualna PDV prijava, u slučaju da se za vašu privrednu djelatnost procijeni da će ostvarivati više od 50 000 KM godišnjeg prometa.
Naravno, obavezno je da svaka privredna djelatnost posjeduje zvaničnu adresu na kojoj će biti registrovana.
Želimo vam da vas nikada više strah od administracije i gomile papira ne sputa, a vašoj ideji uspješan put od težnje do ostvarenja.
RADNA I SANITARNA INSPEKCIJA – POTREBNA DOKUMENTACIJA
Radna inspekcija dolazi nenajavljeno na adresu iz rješenja (sjedište i poslovne jedinice). U svakom momentu morate imati sledeću dokumentaciju:
- Rjesenje o registraciji;
- Ugovori o radu za sve radnike (ugovor o probnom radu sa max. trajanjem 6 mjeseci; ugovor na određeno sa jasno definisanim razlogom zašto nije ugovor na neodređeno sa max. trajanjem 2 godine; ugovor na neodređeno);
- Prijava PD3100;
- Radne knjižice za sve radnike;
- Smjenarnik istaknut na vidnom mjestu radnicima;
- Šihterica za tekući mjesec i potpisane šihterice za prethodne mjesece od strane radnika i poslodavca;
- Rekapitulacije plata po mjesecima i platne liste pojedinačno po radnicima potpisane od strane radnika i poslodavca sa iskazanim toplim obrokom (osim ako se radnici hrane keteringom), prevozom (uz potvrdu o visini karte od mjesta prebivališta), godišnjim odmorima, bolovanjem i ostalim podacima iskazanim na šihtericama;
- Rješenja o godišnjim odmorima;
- Kolektivno osiguranje radnika;
- Akt o procjeni rizika;
- Potvrdu o položenoj zaštiti na radu za sve radnike;
- Akt o procjeni štetnosti sredine po zdravlje radnika (u saglasnosti sa nadležnom firmom sa kojom ste sklopili ugovor o procjeni rizika);
- Elaborat o procjeni eksploatacije određenog osnovnog sredstva zavisno od djelatnosti (u saglasnosti sa nadležnom firmom sa kojom ste sklopili ugovor o procjeni rizika);
- Ljekarski pregled radnika zavisno o djelatnosti (u saglasnosti sa nadležnom firmom sa kojom ste sklopili ugovor o procjeni rizika).
- Određene licence i dozvole zavisno od djelatnisti (provjeriti u nadležnom Ministarstvu).
Sa radnom često u kontrolu dolazi i sanitarna inspekcija, zavisno od Vaše djelatnosti te kontrolišu sledeće:
- Sanitarne knjižice;
- Higijenski minimum (za rad sa djecom, hranom, pićem…);
- Protivpožarne aparate;
- Prvu pomoć;
- Raspored čišćenjai održavanja higijene.
Ukoliko postoje nedoumice da li imate obavezu za određenom dokumentacijom, neophodno je da prozovete nadležnu instituciju te da uz sebe imate svoje rješenje kako biste mogli dati ispravnu šifru djelatnosti i JIB, ukoliko bi bilo potrebno (za sanitarne knjižice kontaktirate sanitarnu inspekciju, za elaborat o osnovnim sredstvima kontaktirate kuću koja se bavi procjenom /Preventiva, V-Z Zaštita…/)
Napominjemo da svaki inspektor ima ovlaštenje tražiti i dokumentaciju koja je u nadležnosti ostalih inspekcija (tržišna, poreska…) ali najčešće kontrolišu po sledećem spisku.
Napomena: Vlasnici preduzetničkih djelatnosti koji nemaju obavezu za zapošljavanjem radnika izostavljaju stavke gdje se nalazi obavezna dokumentacija za uposlene radnike!
Građevina, građevinska šema
Ukoliko se bavite gradnjom bilo koje vrste, te prodajom bilo koje vrste izgrađenog ili rekonstruisanog objekta, vrlo je važno da informišete svog računovođu o svim ugovorima koji prelaze 25.000,00 KM jer obuhvataju poseban vid knjiženja, tzv. građevinska šema.
Dakle, ukoliko zaprimimo fakturu od vašeg dobavljača od npr. 7.000,00 KM a čini dio posla koji je po ugovoru definisan sa preko 25.000,00 KM, obavezno uz fakturu dostavite i postojeći ugovor kako bi se izvršile ispravne knjigovodstvene evidencije i evidentirao PDV po zakonu tako da na taj ulazni PDV imate pravo odbitka ali i obavezu da isti platite u ime svog dobavljača za koji iznos ćete umanjiti obavezu prema tom dobavljaču.
Ukoliko zbir faktura od nekog dobavljača prelazi 25.000,00 KM takođe se može posmatrati kao građevinska šema ukoliko nemate dokaz da se ne radi o istoj.
Zatim, ako se roba od dobavljača uzima na kompenzaciju, obavezno uz fakturu dobavljača poslati i kupoprodajni ugovor kako bi računovođa imao informaciju da se ne radi o žiralno plaćanju s obzirom da ste u obavezi sa knjiženjem ulaza izdati avans u tom iznosu.
Pored toga, neophodno je da vodite građevinski dnevnik gdje je jasno prikazano u koji dio objekta je ugrađena tačno definisana količina materijala po fakturama koje su knjigovodstveno evidentirane.
Svaki ulaz materijala na koji će biti odbijen PDV trrbao bi po privremenoj situaciji biti u istom mjesecu fakturisan kupcu kako UIO ne bi bila korištena za kreditiranje tog PDVa. Uz izlaznu fakturu neophodno je sačiniti i privremenu situaciju prema kupcu gdje su jasno definisane količine utrošenog materijala. Takođe, obavezni ste imati i ugovore sa kupcima gdje se vidi da će gradnja biti fakturisana po privremenim situacijama.
Građevinska dozvola i projektna dokumentacija mora glasiti na investitora, ne na izvođača radova!
Na mjestu gradnje, obavezno iskazati naziv investitora i izvođača radova!
Zavisno od radova u pojedinim gradnjama imaćete obavezu za licenciranim osobljem kao i za obaveznom licencom plaćenom ispred firme oko čega se možete informisati u nadležnom Ministarstvu i organima javne uprave.
Radi pozitivnog ishoda kod inspekcija, usaglasite se sa svojim računovođom oko regulativa kako bi izbjegli poteškoće, kazne i kamate.
Imajte na umu da je građevina jako kompleksna sa stanovišta računovodstva te je to najčešći razlog što građevinska preduzeća imaju osoblje angažovano samo da prati nabavku i ugradnju materijala, evidentiranje u knjige, kao i dalje prefakturisanje i u konačnici knjiženje po sačinjenoj dokumentaciji.
Računovodstveni servisi su se obavezali samo na knjiženje po dostavljenim dokumentima, te ako popratni spisi nisu ispravno sačinjeni i dostavljeni računovodstvu odgovorno lice često biva u prekršaju, te Vas ovom prilikom podsjećamo na važnost svega gore navedenig.